Azerbejdžan obilježava stogodišnjicu diplomatske službe

Share

Tweet

Share

Share

Email

Comments

Piše:
Anar Adžamov
Savjetnik
Diplomatska misija Republike Azerbejdžan u Crnoj Gori

Desilo se da je diplomatska djelatnost postala značajan dio mog života. Počevši od 2000. godine, nastavlja biti i danas. Naravno, njena suština je podržavanje nacionalnih interesa Azerbejdžana na međunarodnoj areni.

Diplomatska služba je jedna od najefikasnijih, najuticajnijih i najautoritetnijih službi na svijetu, i po pravilu, diplomatija se smatra jednim od sredstava vanjske politike države.

Diplomatija nezavisne države postavlja pred sobom zadatak zaštite interesa države na svjetskoj areni, umjetnost pregovaranja u cilju sprečavanja ili rješavanja konflikata, traženja dogovora i obostrano prihvatljivih rješenja, širenja i produbljivanja međunarodne saradnje, sprovođenja posjeta, međunarodnih konferencija, prijema predstavnika stranih država na visokom nivou i učešća u radu međunarodnih i regionalnih organizacija.

Tokom istorije, azerbejdžanska diplomatija je prolazila kroz faze svog formiranja i činjenica da Azerbejdžan danas zauzima dostojno mjesto u sistemu međunarodnih odnosa i da vodi uravnoteženu vanjsku politiku, direktno odražava i zasluge diplomatije.

Azerbejdžanska diplomatija ima bogatu istoriju. Uravnotežena diplomatija država koje su postojale na teritoriji Azerbejdžana kao što su Kavkaska Albanija, Atabek, Širvanšah, Garagojunli, Agojunli, Sefevid je jedna od slavnih etapa azerbejdžanske diplomatije. Treba napomenuti da se, zbog važnog geopolitičkog položaja na istorijskom Putu svile, Azerbejdžan uvijek nalazio u polju međunarodnih interesa. U 15. vijeku, kao i danas, Azerbejdžan je pod vlašću Uzuna Hasana Agojunlua (država koja se u to vrijeme nalazila na teritoriji Azerbejdžana) igrao ulogu strateškog mosta između Istoka i Zapada. Neprocjenjive zasluge u ovom procesu pripadaju u to vrijeme jedinoj ženi diplomati na cijelom Istoku, Sari Hatun, majki Uzun Hasana. Majka Uzun-Hasana je bila poznata i na zapadu, ambasadori stranih zemalja su je uvijek tretirali sa dubokim poštovanjem.

Prošle godine smo proslavili 100. godišnjicu stvaranja prve demokratske države na istoku – Azerbejdžanske Demokratske Republike (ADR). ADR je proglasio svoju nezavisnost 28. maja 1918. godine, kao rezultat raspada sejma u Zakavkazju. I tek tada je obnovljena diplomatska aktivnost. Bez obzira na kratko postojanje, upravo u ovom periodu su osnovane glavne državne institucije, Parlament i Vlada, uključujući Ministarstvo vanjskih poslova. Uspostavljene su granice, stvoreni su zastava, himna i grb zemlje, maternji jezik je proglašen državnim jezikom, donesene su ozbiljne mjere u oblasti izgradnje države. Azerbejdžanska Demokratska Republika, zasnovana na principima demokratije i jednakosti, dajući svim građanima ista prava, obezbijedila je vjersku, nacionalnu, rasnu i klasnu jednakost. Treba napomenuti da je prvi put na istoku parlament ADR-a dao pravo ženama da učestvuju na izborima. Već 1919. godine u Bakuu su funkcionisale diplomatske misije 16 stranih država. I ove godine sa velikim ponosom slavimo 100.godišnjicu uspostavljanja diplomatske službe Azerbejdžana.

Uzimajući u obzir činjenicu da je 9. jula 1919. godine sekretarijat Ministarstva vanjskih poslova ADR-a donio privremenu naredbu, u skladu sa ukazom predsjednika Ilhama Alijeva od 24. avgusta 2007. godine, 9. jul se svake godine slavi kao profesionalni praznik za saradnike u azerbejdžanskoj diplomatskoj službi.

Jedan od prioriteta nove države postala je vanjska politika i uspostavljanje dobrosusjedskih odnosa sa svim članovima međunarodne zajednice. Prioritet vlade novoosnovane države bila je potreba da se postigne priznanje države na međunarodnom nivou.

S tim u vezi, 28. decembra 1918. godine, vlada ADR-a formirala je diplomatsku delegaciju za učešće u radu Pariške mirovne konferencije, na kojoj su zemlje pobjednice u Prvom svjetskom ratu odlučivale o sudbini pobijeđenih i novoformiranih zemalja. Za šefa delegacije je imenovan predsjednik Skupštine ADR-a Alimardan Topčibašev. Prije toga, 20. avgusta, Topčibašev je imenovan za vanrednog izaslanika i opunomoćenog ministra ADR-a u Istanbulu. Upravo preko Istanbula se nalazio težak i trnovit put delegacije ADR-a za Pariz za konferenciju. Suočena sa raznim preprekama i izgovorima u vezi sa dobijanjem vize, azerbejdžanska delegacija, nakon što je tri mjeseca čekala u Istanbulu, otišla je u Pariz. Međutim, neki francuski politički krugovi pod uticajem Jermena spriječili su A.M. Topčubaševa da stigne u Pariz. Azerbejdžanska vlada je pronašla izlaz iz ove situacije imenovanjem M.G. Hadžinskog za šefa delegacije. Ali dok je još bila u Istanbulu, azerbejdžanska delegacija je aktivno održavala sastanke sa stranim diplomatama i sprovodila aktivne propagandne aktivnosti u cilju priznavanja nezavisnosti ADR-a.

Azerbejdžanska delegacija u Parizu, 1919.

Uprkos velikim poteškoćama i vještačkim preprekama, napori azerbejdžanske vlade usmjereni na to da njeni predstavnici učestvuju na Pariškoj mirovnoj konferenciji konačno su imali rezultate. Diplomate ADR-a stigli su 9. maja u Pariz. Od prvog dana njihovog dolaska u Francusku, delegacija Azerbejdžana počela je aktivno da vodi političke pregovore, šireći informacije o istorijskom, kulturnom i ekonomskom potencijalu svoje zemlje. Najvažniji događaj za članove azerbejdžanske delegacije bio je njihov prijem 28. maja od strane američkog predsjednika V. Vilsona. Na sastanku se razgovaralo o pitanjima kao što su priznavanje nezavisnosti Azerbejdžana, širenje Vilsonovih principa i na Azerbejdžan, učešće azerbejdžanskih poslanika na mirovnoj konferenciji, prijem Azerbejdžana u Ligu naroda, vojna pomoć Azerbejdžanu od vojne direkcije SAD-a i uspostavljanje diplomatskih odnosa između SAD i Azerbejdžanom. Međunarodna situacija koja se razvila do sredine 1919. godine, kao i sve veći uticaj boljševika u Rusiji, zahtijevali su fleksibilnu vanjsku politiku od azerbejdžanske vlade. U to vrijeme je azerbejdžanska vlada pokazala zainteresovanost za uspostavljanje političkih i ekonomskih veza sa vodećim državama, uložila je napore u cilju priznavanja nezavisnosti zemlje sa njihove strane. Nažalost, u vrijeme kada su se ulagali diplomatski napori da se prizna nezavisnost Azerbejdžana, postepeno jačanje boljševičke Rusije dodatno je komplikovalo rješenje tog pitanja. Stalni pritisak sovjetske Rusije na Azerbejdžan u periodu od januara do aprila 1920. godine govorio je o složenosti nastale situacije. Zemlje Antante, s obzirom na mogućnost širenja geografske prijetnje koju je postavila sovjetska Rusija u Zakavkazju, donijele su odluku o intenziviranju vanjskopolitičkog kursa u tom smjeru. Sa tim ciljem, 10. januara se na inicijativu Ujedinjenog Kraljevstva na Visokom vijeću Pariške mirovne konferencije široko raspravljalo o situaciji oko republika Zakavkazja i 11. januara je Visoko vijeće odlučilo da “savezničke zemlje i članovi koalicije priznaju vladu Azerbejdžana de facto. Priznanje nezavisnosti Azerbejdžanske Republike na mirovnoj konferenciji u Parizu omogućeno je zahvaljujući uspješnoj vanjskoj politici azerbejdžanske vlade, posebno azerbejdžanske delegacije. Uspjesi koje je postigla azerbejdžanska vlada u oblasti vanjske politike u periodu prije aprilske krize 1920. godine odigrali su važnu ulogu u priznavanju nacionalne nezavisnosti našeg naroda. 1918-1920. godina su veliku zaslugu u definisanju vanjske politike i postizanju važnih diplomatskih uspjeha imali A.M. Topčubašev, F.H. Hojski i M. Hadžinski. Vanjska politika sprovedena u periodu 1918-1920. godine odigrala je važnu ulogu u priznavanju Azerbejdžana kao civilizovane i demokratske republike u svijetu.

Nažalost, krajem aprila 1920. godine politička situacija u Azerbejdžanu je postala izuzetno napeta. Oružani napadi Jermena na muslimanska sela, prolazak Crvene armije boljševika na jug doveli su do krize, zbog čega je ADR 28. aprila bila zarobljena od strane boljševika i pala.

Uključivanjem Azerbejdžana u sastav SSSR-a počeo je period pada u istoriji naše diplomatije. Savremena Republika Azerbejdžan je, obnovivši svoju nezavisnost, 1991. godine demonstrirala posvećenost drevnim tradicijama državnosti, i kao nasljednik Demokratske Republike, prihvatila je njenu trobojnu zastavu, grb i himnu. Iste te godine, Azerbejdžan je počeo da određuje spoljnopolitički kurs, koji odgovara zahtjevima vremena i da stvara koncept diplomatske djelatnosti u cilju njegove realizacije.

Azerbejdžan je 18. oktobra 1991. godine priznat od strane svjetskih država i postao punopravna članica Ujedinjenih nacija, OEBS-a, itd.

Treba napomenuti da je u tom periodu situacija u Azerbejdžanu bila veoma složena, budući da se početkom 20. vijeka naša zemlja ponovo suočila sa rizikom gubitka nezavisnosti. 1993. godine, nakon povratka nacionalnog lidera Hejdara Alijeva na vlast prema zahtjevu naroda, Azerbejdžan je bio u procesu formiranja nacionalne državnosti u svim sferama, uključujući i Ministarstvo vanjskih poslova. Mudri lider je u tom periodu iscrtao konture strateške linije vanjske politike Azerbejdžana.

Vanjska politika naše zemlje ima za cilj da izgradi jednake i uzajamno korisne odnose sa državama svjetske zajednice, kao i da obezbijedi aktivno učešće Azerbejdžana u multilateralnoj diplomatiji.

Danas je Azerbejdžan demokratska zemlja koja se ubrzano razvija i koja je postigla visok rast u privredi, a ima i stabilan politički sistem. Azerbejdžan vješto koristi svoje ekonomske i političke mogućnosti za ostvarivanje vlastitih nacionalnih interesa, kao i za jačanje regionalnih i globalnih pozicija. Azerbejdžan je prepoznat kao lider u regionu i pouzdan partner na međunarodnoj sceni. Naša zemlja je glavni akter u svim regionalnim pitanjima, a bez Azerbejdžana nikakav projekt od strateškog značaja ne može biti implementiran u regionu.

Sa osjećajem velikog žaljenja želim da naglasim da je danas glavni problem za Azerbejdžan i njegov narod nerazriješeni jermensko-azerbejdžanski nagorno-karabaški konflikt i okupacija 20% naših istorijskih teritorija od strane susjedne Jermenije. Osnovu ovog sukoba čine vojna agresija i činjenica okupacije. Agresivni separatizam, koji je počeo krajem 1980-ih u regionu Nagorno-Karabaha Azerbejdžana i bio praćen terorističkim aktima, nakon raspada SSSR-a, dobio je oblik otvorene vojne agresije od strane Jermenije protiv Azerbejdžana. Jermenija je, koristeći vojnu silu, okupirala region Nagorno-Karabaha i sedam susjednih regiona Azerbejdžana i izvršila etničko čišćenje protiv više od milion Azerbejdžanaca. Uprkos konstruktivnoj poziciji i diplomatskim naporima Azerbejdžana, kao i dokumentima i rezolucijama koje su usvojili UN i druge međunarodne organizacije o ovom konfliktu, zbog destruktivnog pristupa Jermenije i dvostrukih standarda međunarodne zajednice, ovo sudbonosno pitanje za moju zemlju ostaje i dalje neriješeno. Rješavanje ovog konflikta na osnovu principa međunarodnog prava, kao što su poštovanje teritorijalnog integriteta, nepovredivost granica i suverenitet država, stvoriće osnovu za održivi razvoj i punu saradnju širom južnog Kavkaza.

Tokom protekle tri decenije razvoja suverenog Azerbejdžana pod rukovodstvom Hejdara Alijeva i kasnije njegovog dostojnog nasljednika, predsjednika Ilhama Alijeva, Ministarstvo vanjskih poslova Azerbejdžana se formiralo u prilično stabilnu strukturu, koja uspješno sprovodi državnu vanjsku politiku pod rukovodstvom Predsjednika. Tokom tih godina azerbejdžanska diplomatija je postigla velike uspjehe. Zahvaljujući mudroj domaćoj i spoljnoj politici, Azerbejdžan je postao organizator i autor najvećih projekata na svjetskom nivou.

Proteklih godina Azerbejdžan je sproveo mnogo regionalnih i međunarodnih događaja. Političko rukovodstvo i diplomatski korpus zemlje ostvaruju najsloženije zadatke, a rezultati su vidljivi.

Na samom kraju bih želio naglasiti da je posljednjih godina nakon nezavisnosti Azerbejdžan postigao velike uspjehe na polju diplomatije. I uvjeren sam da ćemo mi, diplomate, i ubuduće pod rukovodstvom mudrog Predsjednika Ilhama Alijeva dostojno ispunjavati postavljene zadatke pred nama radi dobrobiti našeg naroda i zemlje.